Żyto w żywieniu świń

Światowa produkcja żyta w sezonie 2014/2015 wyniosła 14,6 mln ton. Polska pod względem produkcji żyta zajmuje drugie miejsce w UE. Powierzchnia uprawy w ostatnich latach oscyluje wokół 1 mln. ha, a zbiór wokół 2,5 mln. ton. więc jesteśmy liczącym się producentem tego zboża na świecie. Żyto w znacznej części można z powodzeniem przeznaczyć na paszę, chociażby dlatego, że jest atrakcyjne cenowo i obniżyć w ten sposób koszty żywienia. W żywieniu świń mamy jednak pewne ograniczenia w skarmianiu żyta. Związane jest to z występowaniem w ziarnie substancji antyżywieniowych, których jednak we współczesnych odmianach szczególnie hybrydowych jest mniejsza zawartość niż w starych odmianach.

Tab.1. Zawartość substancji antyodżywczych w życie – za IFiŻZ im. Jana Kielanowskiego PAN  „Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz dla świń” – Wydanie II uzupełnione pod redakcją E.R. Greli i J. Skomiała ( 2015r).

Powyższe normy zalecają stosowanie żyta w ograniczonej ilości w paszach dla prosiąt/ warchlaków do 10% mieszanki pełnoporcjowej w tuczu w mieszankach typy grower – 30% , finiszer – 50% oraz dla loch do 25%.  Niektórzy inni autorzy oraz doświadczeni hodowcy nie polecają żyta dla prosiąt w związku z tym że jest dla prosiąt trudno strawne, a zalecają stosowanie go głównie w tuczu również w powyższych lub mniejszych ilościach. Poza substancjami antyodżywczymi trzeba szczególną uwagę zwrócić na to, aby żyto nie było porażone sporyszem. Skarmianie żyta porażonego sporyszem skutkuje zatruciami u zwierząt objawiającymi się drgawkami, biegunkami i wymiotami mogącymi prowadzić do upadków. Zawartość sporyszu w życie paszowym nie powinna przekraczać 0,1%.  Ziarno żyta wymaga po zbiorze ośmiotygodniowego okresu przechowywania ( leżakowania ), gdyż podawanie żyta bezpośrednio po zbiorze prowadzi do zaburzeń trawienia szczególnie niebezpiecznych dla młodych zwierząt oraz loch wysokoprośnych i karmiących.

Żyto jest więc dobrą paszą mogącą z powodzeniem być stosowaną w żywieniu świń ale nie może być jedynym zbożem w mieszance czy dawce a jego stosowanie musi być świadome.

Wartość pokarmowa żyta, jego skład chemiczny i wartość energetyczna zależy w dużym stopniu od odmiany, nawożenia, warunków klimatycznych i dojrzałości ziarna. Zawiera ono dużo wysokostrawnej energii ( skrobia i cukry proste ), ponadto przy stosunkowo niskiej zawartości białka ma korzystny bilans aminokwasowy, wysoką wartość biologiczną białka a poziom lizyny który zawiera żyto jest najlepiej ze wszystkich zbóż dostosowany do potrzeb świń. Strawność fermentujących substancji organicznych (FSO) w życie jest najwyższa z naszych zbóż.

Tab 2. Zawartość wybranych składników pokarmowych oraz energii w 1 kg wybranych zbóż – za IFiŻZ im. Jana Kielanowskiego PAN  „Zalecenia żywieniowe i wartość pokarmowa pasz dla świń” – Wydanie II uzupełnione pod redakcją E.R. Greli i J. Skomiała ( 2015r).

W ostatnich latach przeprowadzono doświadczenia żywieniowe w tuczu świń z udziałem żyta hybrydowego pod nadzorem merytorycznym prof. nadzw. dr hab. Piotra Dorszewskiego UTP w Bydgoszczy.  Udział w mieszance pełnoporcjowej dla grupy doświadczalnej żyta hybrydowego w pierwszym etapie tuczu ( od około 28 kg ) wynosił 30% a w drugim etapie po 38 dniach tuczu – 50%. W grupie kontrolnej zastąpiono żyto zwiększoną ilością jęczmienia. Otrzymano statystycznie nieistotne różnice w wynikach produkcyjnych.  Przyrosty dobowe w grupie kontrolnej wyniosły 909 g, przy zużyciu 2,72 kg paszy na kg przyrostów, a w grupie doświadczalnej odpowiednio 890 g i 2,87 kg/kg przyrostu. Po uboju poddano tusze klasyfikacji SEUROP, która wykazała znacznie wyższą zawartość mięsa w tuszy w grupie doświadczalnej ( S- 33,3%, E – 59,5%, U – 7,5% ) niż kontrolnej ( S – 16,7%, E – 71,4%, U – 9,5%, R – 2,4% ). W ocenie laboratoryjne mięsa nieznacznie lepsze parametry okazały świnie żywione mieszankami z udziałem żyta hybrydowego a przy ocenie sensorycznej wyniki wykazały  znaczne różnice statystyczne na korzyść tak żywionych świń. Podsumowując to doświadczenie trzeba powiedzieć że wprowadzenie żyta hybrydowego do żywienia tuczników poprawiło mięsność tusz oraz korzystnie wpłynęło na poprawę jakości mięsa. Te wyniki potwierdzają na forach również duńscy hodowcy świń zacytuję chociażby kilka ich wypowiedzi. Pan Peder Enggaard, z Tommerup, Funen „Zwiększyłem udział żyta w mieszance do 30-35 procent. Większy udział żyta pomógł  mi uzyskać większą mięsność odstawianych zwierząt”. Również Pan Lars Jacobsen, z Norredal Enrichment, Struer twierdzi że zarówno przy produkcji loszek jak i tuczników kastratów udział żyta w mieszance ( około 20% zbóż ) zwiększyło pobranie paszy oraz uspakaja zwierzęta zmniejszając agresywność.

Również wiele ciepłych słów na temat żyta w żywieniu świń usłyszeliśmy z ust dr. Tomasza Schwarza z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, podczas III Pomorskiego Forum Trzodziarskiego w Gdańsku. Zalety żyta zostały przez niego wypunktowane:

• wysoka zawartość łatwo strawnej energii
  • skrobia
  • cukry proste
• wysoka smakowitość
• znakomity wpływ na jakość tusz i tłuszczu
• wysoka wartość biologiczna białka, prawidłowy stosunek aminokwasów
• niskie wymagania i koszty uprawy
• wysokie plony na glebach lekkich
• wysoka odporność na skażenia grzybowe

Podsumowując należy stwierdzić że z powodzeniem można stosować żyto w żywieniu świń, szczególnie w tuczu, osiągając przyzwoite wyniki produkcyjne, poprawiając mięsność i jakość tuszy. Biorąc pod uwagę różnice w cenie zbóż tuczenie świń z znacznym udziałem żyta obniża koszty żywienia co dziś ma niebagatelne znaczenie.

                                                                                           Maria Gwizdała
                                                                                         PODR Gdańsk