Integrowana ochrona marchwi

INTEGROWANA OCHRONA MARCHWI

Integrowana ochrona ma na celu dążenie do zmniejszenia zagrożenia ze strony agrofagów poprzez stosowanie w pierwszej kolejności metody agrotechnicznej, biologicznej, mechanicznej, a w sytuacji kiedy jest to niezbędne zastosowanie również ochrony chemicznej.

Nadrzędne miejsce zajmuje profilaktyka w przeciwdziałaniu wszystkim organizmom szkodliwym. Polega ona na stworzeniu danym uprawom optymalnych warunków do wzrostu i rozwoju roślin poprzez odpowiednie zmianowanie, staranna uprawę roli, zrównoważone nawożenie, odpowiednie nawadnianie.

Czynności uprawowe poprzedzające wysiew marchwi powinny zostać wykonane z największą starannością, z uwzględnieniem miejsca pod uprawę, optymalnego terminu siewu, odpowiedniego rozstawu rzędów i zagęszczenia roślin, tak by do minimum można było ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.

Do ochrony przed agrofagami należy zawsze stosować środki chemiczne dopuszczone do stosowania dla danej rośliny uprawnej i przeznaczone do zwalczania danego agrofaga, przestrzegać zalecanych dawek, postępować zgodnie z instrukcją-etykietą dołączoną do opakowania środka. Zaleca się stosowanie środków charakteryzujących się krótkim okresem karencji i o najmniejszej toksyczności.

Zabiegi ochrony roślin należy wykonywać w warunkach optymalnych dla ich działania, tak aby maksymalnie wykorzystać ich biologiczną aktywność, a jednocześnie dążyć do minimalizacji dawki. W przypadku stosowania herbicydów należy wykonać opryski na chwasty będące w fazie największej wrażliwości, a także dostosować odpowiednią dawkę preparatu do warunków glebowych.

Jedną z metod ograniczenia zużycia pestycydów jest ich zastosowanie tylko w tych miejscach, gdzie dany agrofag występuje. Nie zawsze istnieje konieczność wykonania zabiegu na całości plantacji, a jedynie wystarczy wykonać zabieg na obrzeżach lub na fragmentach pola.

INTEGROWANA OCHRONA MARCHWI PRZED CHWASTAMI

Największe straty w plonie powodują chwasty, które występują w okresie od wschodów do 1/3 do ½ okresu wegetacji marchwi. W tym okresie chwasty powinny zostać koniecznie zniszczone. Najlepszym sposobem zwalczania chwastów jest metoda dostosowana do zmian w dynamice ich pojawiania się. Na początku okresu wegetacji marchew wysiana wcześnie może zostać masowo zachwaszczona przez gatunki takie jak: komosa biała, rdest powojowy, gwiazdnica pospolita, przytulia czepna, gorczyca polna, fiołek polny, starzec zwyczajny. Wymienione chwasty mogą pojawić się jeszcze przed wschodami marchwi. Nieco później, gdy temperatura powietrza wzrasta pojawiają się gatunki ciepłolubne: żółtlica drobnokwiatowa, szarłat szorstki, psianka czarna oraz chwastnica jednostronna. Stanowią one niebezpieczeństwo dla marchwi, która została wysiana w późniejszym terminie. Nie należy ignorować wtórnego zachwaszczenia, które występuje pod koniec okresu wegetacyjnego oraz tuż przed zbiorem.

Chwasty wpływają negatywnie na warunki fitosanitarne, częściej są atakowane przez szkodniki oraz przez liczne patogeny chorobotwórcze. Chwasty również zmniejszają efektywność zabiegów ochronnych oraz utrudniają zbiór.

Tabela

Gatunki chwastów najczęściej występujące w uprawie marchwi

ZWALCZANIE CHWASTÓW METODAMI AGROTECHNICZNYMI

• Pod uprawę marchwi należy wybierać stanowiska po przedplonach jak najmniej zachwaszczonych, pozbawionych zwłaszcza perzu, ostrożnia polnego i skrzypu polnego.
• Nie należy wybierać stanowisk po rzepaku, ze względu na trudności w zwalczaniu samosiewów rzepaku zalecanymi w marchwi herbicydami
• Chwasty wieloletnie dwuliścienne oraz perz zaleca się niszczyć w roku poprzedzającym uprawę marchwi, w okresie letnio-jesiennym po zbiorze przedplonu.
• Marchew przeznaczoną na wczesny wysiew wskazane jest uprawiać po przedplonach wcześnie schodzących z pola. Zachwaszczenie zmniejszają mieszanki uprawiane w plonie głównym oraz poplony na przyoranie takie jak: gorczyca biała, żyto ozime, facelia błękitna, rzodkiew oleista, gryka.
• W przypadku marchwi wysiewanej w późniejszym terminie, okres do siewu należy wykorzystać na mechaniczną walkę z chwastami. Wskazane jest wykonanie do siewu jednej uprawki agregatem uprawowym, glebogryzarką lub brona wirnikową. Ostatnią uprawkę przedsiewną najlepiej wykonać w zaciemnieniu, gdyż światło pobudza nasiona wielu gatunków chwastów do kiełkowania.
• Gleba do siewu powinna być pozbawiona grud i brył, gdyż powschodowe uprawki międzyrzędowe powodują rozkruszenie brył, z których wydostają się kiełkujące nasiona chwastów.
• Odległości między rzędami powinny być takiej szerokości by nie utrudniały odchwaszczania mechanicznego ani też herbicydami.
• Pierwsze mechaniczne odchwaszczanie powinno być wykonane zaraz po wschodach marchwi i chwastów. Wskazane jest usuwanie chwastów w fazie liścieni i pierwszych par liści.

MECHANICZNE ZWALCZANIE CHWASTÓW

• Ze względu na bardzo wrażliwy system korzeniowy we wczesnych fazach wzrostu na mechaniczne uszkodzenia, zabiegi w międzyrzędziach należy wykonywać płytko na głębokości 1-3cm, i w odległości nie mniejszej niż 5cm od rzędów. Każda kolejna uprawka nie powinna być wykonana głębiej niż poprzednia, aby nasiona chwastów znajdujące się w głębszych warstwach gleby nie zostały przemieszczone do warstw powierzchniowych gleby. Od momentu zakrycia międzyrzędzi przez liście marchwi zaleca się usuwanie ręczne wszystkich chwastów wyrastających ponad roślinę uprawną, w celu nie dopuszczenia do wydania nasion przez chwasty.
• Liczba wykonanych zabiegów zależy od dynamiki pojawiania się chwastów. W uprawie marchwi możliwe jest wykonanie około 4-5 zabiegów. W przypadku stosowania herbicydów wielokrotnie nie ma potrzeby wykonywania mechanicznego zwalczania.

UPRAWA NOCĄ

Nasiona niektórych gatunków chwastów wymagają do kiełkowania nawet krótkiego impulsu świetlnego. Dlatego też, wykonywanie przedsiewnych zabiegów uprawowych w nocy zmniejsza zachwaszczenie, w porównaniu do uprawy w ciągu dnia. Nawet krótkotrwałe obniżenie zachwaszczenia, zmniejsza konkurencyjność chwastów, a także ułatwia niszczenie chwastów innymi metodami.

ZWALCZANIE CHWASTÓW HERBICYDAMI

Przed wyborem odpowiedniego herbicydu należy uwzględnić:

• sposób uprawy,
• termin siewu,
• liczebność chwastów oraz ich skład gatunkowy,
• fazy rozwojowe marchwi i chwastów,
• warunki glebowe,
• okres karencji herbicydu.

Herbicydy doglebowe zaleca się stosować na glebę dobrze uprawioną, o odpowiedniej wilgotności. Na glebach zwięzłych i o dużej zawartości próchnicy należy stosować wyższe z zalecanych dawek, a na glebach lżejszych niższe dawki. Na glebach torfowych skuteczność działania herbicydów doglebowych jest słaba, a niekiedy nawet brak efektów ich działania. Na skuteczność herbicydów doglebowych ma wpływ wilgotność gleby. Przy niskiej wilgotności ich skuteczność maleje. Z kolei wilgotność powietrza wywiera wpływ na herbicydy nalistne. Przy bardzo niskiej wilgotności powietrza ciecz na liściach szybciej wysycha, a wnikanie jest ograniczone. Przy bardzo wysokiej wilgotności powietrza ciecz może spływać po liściach.

Herbicydy należy stosować w czasie bezdeszczowej pogody. Niewielki opad po zastosowaniu herbicydów doglebowych wpływa korzystnie, jednak intensywniejsze opady deszczu mogą spowodować przemieszczanie się środka w glebie. Wystąpienie opadów deszczu po zastosowaniu herbicydów nalistnych może prowadzić do spłukania środka z powierzchni liści i osłabienia jego działania. Okres od wykonania zabiegu do wystąpienia opadów jest różny dla poszczególnych środków.

Długość okresu działania herbicydów i utrzymywania się w glebie jest różna, dlatego też należy pamiętać o niej przy układaniu płodozmianu i planowaniu upraw następczych.

W integrowanej ochronie należy ograniczyć liczbę zabiegów do niezbędnego minimum, a przede wszystkim w uprawie marchwi na wczesny zbiór. Decydując się na uprawę odmian wczesnych należy korzystać z wszystkich możliwych metod ograniczających zachwaszczenie, a w przypadku konieczności zastosowania herbicydów, wówczas należy wybierać tylko środki o jak najkrótszym okresie karencji.

Sposobem na zmniejszenie ilości stosowanych herbicydów może być stosowanie ich metodą dawek dzielonych lub stosowanie ich tylko w rzędach roślin marchwi. W tym ostatnim przypadku chemiczna ochrona musi zostać uzupełniona mechanicznym zwalczaniem chwastów w międzyrzędziach.

Dawki stosowanych herbicydów zależą od gatunków zwalczanych chwastów oraz ich faz rozwojowych. Dla poprawy skuteczności i zmniejszenia dawek herbicydów zaleca się stosowanie adiutantów.

INTEGROWANA OCHRONA MARCHWI PRZED CHOROBAMI

Do chorób powodujących największe zagrożenie w uprawie marchwi zalicza się: alternariozę naci, czarną zgniliznę korzeni, mączniaka prawdziwego. Do chorób pochodzenia glebowego można zaliczyć: parcha zwykłego, zgniliznę twardzikową, ryzoktoniozę, suchą zgniliznę korzeni oraz czernienie korzeni. Z kolei do najbardziej uciążliwych chorób bakteryjnych.

Tabela

Choroby powodujące największe starty w uprawie marchwi

NIECHEMICZNE METODY OGRANICZANIA CHORÓB MARCHWI

Metoda agrotechniczna

Do najważniejszych metod agrotechnicznych mających wpływ na ograniczenie występowania chorób należą:

• Prawidłowy płodozmian
• Właściwy wybór stanowiska
• Wykonywanie uprawek mechanicznych gleby
• Regulowanie terminów siewu
• Zrównoważone nawożenie

Metoda hodowlana

Ważnym kryterium doboru odmian jest odporność lub tolerancja na najgroźniejsze choroby, niska podatność na niekorzystne czynniki atmosferyczne, silne korzenienie się, zdolność do dobrego wykorzystania składników pokarmowych oraz długotrwałego przechowywania.

Mieszańce heterozyjne cechuje lepsze wyrównanie korzeni marchwi oraz wyższa plenność. W integrowanej ochronie zalecana jest uprawa odmian charakteryzujących się zwiększoną tolerancją na: alternariozę liści, mączniaka prawdziwego baldaszkowatych.

Metoda biologiczna

Ochrona biologiczna jest obecnie powszechnie stosowana w uprawach warzyw pod osłonami, zaś mało wykorzystywana w uprawach polowych. W przyszłości, w ochronie biologicznej marchwi przed czernią krzyżowych, zgnilizną Twardzikowi i mączniakiem rzekomym, będzie można stosować środki oparte na organizmach: Pythium oligandrum, Trichoderma spp, Coniothyrum minitans i Bacillus subtilis. Istnieje również możliwość stosowania środków pochodzenia roślinnego, takich jak: ekstrakty roślinne z drzewa herbacianego stosowane na mączniaka prawdziwego i rzekomego.

W przyszłości przemienne stosowanie środków biologicznych i pochodzenia roślinnego będzie stanowiło główny element integrowanej ochrony warzyw korzeniowych przed chorobami.

Tabela

Metody niechemiczne w walce z najczęściej występującymi chorobami marchwi
Tabela

Metodyka obserwacji i ocena szkodliwości ważniejszych chorób

INTEGROWANA OCHRONA MARCHWI PRZED SZKODNIKAMI

Tabela

Najczęściej występujące gatunki szkodników w uprawie marchwi

Tabela

Metody ograniczające występowanie szkodników, monitoring oraz ich zwalczanie

Integrowane metody zwalczania szkodników marchwi

Metoda agrotechniczna

• Lokalizacja plantacji – unikanie bezpośredniego sąsiedztwa upraw zasiedlanych przez te same szkodniki (np. pietruszka, seler); rezygnacja z zakładania plantacji w bliskim sąsiedztwie wieloletnich plantacji koniczyny, lucerny i innych roślin nektarodajnych, unikanie bliskiego sąsiedztwa zadrzewień, gdyż muchy połyśnicy marchwianki lubią miejsca zacienione i mało przewiewne.
• Izolacja przestrzenna – unikanie bliskiego sąsiedztwa topoli, wierzby, gdyż są one miejscem zimowania i rozwoju wiosennego pokolenia mszyc.
• Uprawa współrzędna – prowadzona systemem pasowym wpływa na obecność entomofagów, w sposób szczególny zioła ograniczają liczebność szkodników.
• Płodozmian – podstawowy element, który wpływa na obniżenie liczebności szczególnie nicieni oraz szkodników glebowych, a także innych owadów, których rozwój zachodzi na plantacji marchwi, bądź w jego sąsiedztwie (połyśnica marchwianka).

W zmianowaniu marchwi należy uwzględnić:

• 4 letnią przerwę w uprawie marchwi, pietruszki, czy selera;
• rezygnację z zakładania plantacji po wieloletnich roślinach motylkowych (wzrost liczebności szkodników glebowych);
• włączenie w zmianowanie roślin sanitarnych oraz roślin zmniejszających liczebność szkodników glebowych (gorczyca, gryka, rzepak.

• Zabiegi uprawowe – terminowe wykonywanie zabiegów agrotechnicznych, głęboka orka (niszczenie szkodników glebowych), głębokie przyorywanie resztek pożniwnych, unikanie ugniatania gleby ciężkimi maszynami, przestrzeganie zasad fitosanitarnych.
• Regulowany termin siewu, sadzenia i zbioru – wcześniejszy termin siewu, powoduje zmniejszenie zniszczenia roślin przez larwy połyśnicy marchwianki, przyśpieszenie zbioru zmniejsza straty wyrządzane przez drugie pokolenie połyśnicy marchwianki oraz przez bawełnicę topolowo-marchwianą.
• Zrównoważone nawożenie – podwyższenie zdrowotności i odporności roślin.
• Zwalczanie zachwaszczenia – zachwaszczone plantacje sprzyjają występowaniu szkodników, gdyż niektóre z chwastów są roślinami żywicielskimi. Uprawy mocno zachwaszczone są silniej atakowane np. przez połyśnicę marchwiankę w porównaniu z plantacjami odchwaszczonymi.

Metoda mechaniczna

Do metod mechanicznych w ochronie marchwi można zaliczyć zbieranie lub odławianie szkodników. W celu ograniczenia liczebności szkodników glebowych można rozkładać przynęty pokarmowe. Z plantacji należy usuwać rośliny żywicielskie wielu szkodników, np.: chwasty z rodziny astrowatych, na których żeruje wiele gatunków mszyc.

Do odławiania motyli służą pułapki chwytne oraz samołówki. Chroniąc plantacje marchwi przed zwierzętami dzikimi zaleca się stawianie ogrodzeń, siatek i osłon. Stosowanie osłon z włókniny i siatek entomologicznych chroni marchew przed połyśnicą marchwianką.

Metoda biotechniczna

Metoda polegająca na odstraszaniu, przywabianiu oraz zniechęcaniu szkodników do żerowania i składania jaj.

Metoda fizyczna

W ochronie marchwi stosuje się metodę do odławiania, monitorowania nalotu, a także do odstraszania szkodników. W monitorowaniu połyśnicy marchwianki skuteczne są żółte tablice lepowe, zaś pułapki zapachowe mają zastosowanie w wyłapywaniu rolnic.

Metoda biologiczna

Metoda biologiczna w ochronie marchwi przed szkodnikami polega przede wszystkim na ochronie wrogów naturalnych, występujących na plantacji w czasie sezonu wegetacyjnego. Ochrona gatunków pożytecznych polega na:

• stosowaniu środków ochrony roślin w oparciu o rzeczywiste zagrożenie uprawy przez szkodniki, oceniane na podstawie monitoringu,
• stosowaniu selektywnych środków ochrony roślin,
• rezygnacji z zabiegu w przypadku małej liczby szkodników, gdy nie zagrażają one obniżeniu plonu,
• stosowaniu zabiegów brzegowych lub punktowych,
• wykonywaniu zabiegu w terminie, w którym nie powoduje on zatruć i wysokiej śmiertelności owadów pożytecznych,
• stosowaniu zapraw nasiennych,
• dbaniu o zadrzewienia śródpolne i inne elementy ekologiczne krajobrazu rolniczego, ponieważ są one miejscem bytowania, schronienia i rozrodu wielu gatunków owadów pożytecznych,
• dokładnym zapoznaniu się z treścią etykiety dołączonej do każdego środka ochrony roślin.

Metoda chemiczna

Zastosowanie środka ochrony roślin należy zawsze podejmować po przeprowadzeniu monitoringu plantacji, a także w oparciu o progi ekonomicznej szkodliwości.

Przedstawione w tabeli progi szkodliwości uwzględniają aktualne zalecenia dotyczące ustalenia terminów opanowania roślin przez szkodniki na poziomie zagrażającym uprawie. Progi szkodliwości mają służyć do ograniczenia zbędnej liczby wykonywanych zbiegów środkami chemicznymi.

Tabela

Progi ekonomicznej szkodliwości wybranych szkodników marchwi

Monitoring szkodników w uprawach marchwi.

Jedną z metod monitorowania szkodników jest okresowe odławianie owadów przy użyciu różnego rodzaju pułapek chwytnych.

Żółte tablice lepowe służą do sygnalizacji pojawu połyśnicy marchwianki. Tablice o wielkości 20x20cm ustawia się tak, by 1/3 tablicy wystawała ponad wierzchołki roślin. Tablice należy ustawiać na brzegach pola, po jednej z każdego boku. Tablice należy przeglądać codziennie. Pułapki chwytne wyłapują owady w ciągu pierwszych 3 dni. Po tym czasie należy je wymienić. Do odłowienia pierwszego pokolenia tablice ustawia się od drugiej dekady maja, a drugiego pokolenia od połowy lipca do połowy sierpnia.

Pułapki pokarmowe (kawałki ziemniaka lub marchwi) umieszczone w glebie na głębokości 10-15cm, w odległości co 2m skutecznie przyciągają drutowce, pędraki i rolnice. Pułapki należy kontrolować co 3-4 dni i wymieniać je na świeże.

Pułapki feromonowe w uprawie marchwi służą do określenia terminu rozpoczęcia nalotu szkodnika na rośliny i jego przebieg. Dostępne są pułapki do odłowu rolnic – zbożówki, panewki, czopówki, gwoździówki oraz błyszczki jarzynówki. Monitoring pojawiania się szkodników jest podstawą do ustalenia terminu zagrożenia plantacji przez konkretne gatunki owadów oraz do wyznaczenia terminu wykonania zabiegów, które są uzasadnione ekonomiczne.